«پروژه ایران» که زیر نظر گروهی از کارشناسان و دیپلمات‌های آمریکایی برای از سرگیری رابطه آمریکا با ایران اداره می‌شود، دیروز به طور رسمی از آخرین گزارش خود رونمایی کرد. این گزارش که به تایید تعدادی از سفیران و دیپلمات‌ها و حتی مدیران سابق سازمان CIAرسیده، به بررسی راه‌های عملی‌تر برقراری ارتباط بر اساس منافع دو کشور می‌پردازد.
دیروز در مرکز وودرو ویلسون واشینگتن، کارشناسان ارشد سیاست در آمریکا در حوزه خاورمیانه، برنامه‌های هسته‌ای و امنیت ضمن معرفی این گزارش، به بررسی وضعیت موجود میان آمریکا و جمهوری اسلامی و امکان گفتگوی دو طرف بر سر مساله هسته‌ای و حوزه‌های دیگر پرداختند.
توماس پیکرینگ، دیلپمات باسابقه آمریکایی با اشاره به اهمیت این گزارش که هم پیشنهاد و هم تحلیل را در خود دارد، گفت که بر اساس واقعیت‌های موجود، وقت گفتگو فرا رسیده است و تاکید کرد که دولت آمریکا، به همان میزان که برای تحریم وقت گذاشته، باید برای گفتگو هم وقت بگذارد.
پیکرینگ معتقد است که هم‌اکنون موقعیت ویژه‌ای برای گفتگو فرا رسیده است، چرا که دو طرف از مرحله آغازین سرآغاز گفتگوها عبور کرده‌اند و الان مسائلی روی میز برای مذاکره وجود دارد، و تعلیق تحریم‌ها یکی از مسائل مورد نظر است.
سفیر سابق آمریکا در اسرائیل و روسیه گفت که باید به این نکته توجه داشت که زمان عملا در حال گذر است و آمریکا آن را از دست می‌دهد. به گفته این دیپلمات قدیمی، حمله نظامی به ایران، مشکلات بسیار زیادی به همراه خواهد آورد، و باید توجه داشت که مذاکرات اخیر در آلماتی نشان داده که طرف مقابل برای گفتگو انگیزه لازم را دارد.
پیکرینگ با اشاره به بوروکراسی و سدهای موجود بر سر برقراری گفتگو و رسیدن به نتیجه گفت: «اوباما باید اعلام کند که "من یک توافق می‌خواهم که امکان‌پذیر باشد و بتوان با آن کنار آمد." باید توجه داشته باشیم که شرایط در خاور میانه دارد از بد به بدتر سوق می‌کند، و باید این روند را تغییر دهیم، و گفتگو با ایران برای رسیدن به نتیجه کمک خواهد کرد تا وضع هم بهتر شود.».
پیکرینگ سپس به ریسک‌های موجود بر سر گفتگو اشاره کرد و گفت: «ایده گفتگو با ایران، محبوب نیست [مخالفان زیادی دارد] و همیشه ریسک شکست [مذاکرات] هم وجود خواهد داشت.»
نماینده اسبق آمریکا در سازمان ملل با اشاره به منافع گفتگو اضافه کرد: «ما می‌توانیم به توافق‌هایی برسیم، نه تنها در باره مسائل هسته‌ای که حتی موضوع‌های دیگر که مورد علاقه طرفین است.»
پیکرنگ سپس به نگرانی‌های جمهوری اسلامی در قبال آمریکا اشاره کرد و گفت که ایرانی‌ها نگران این هستند که آمریکا می‌خواهد رژیم را تغییر دهد و ساخت سلاح هسته‌ای می‌تواند واکنش مقابل باشد.
او تاکید کرد که ایالات متحده باید مواردی را که باعث نگرانی جمهوری اسلامی است را در نظر بگیرد و این نگرانی‌ها را برطرف کند.
توماس پیکرنگ در پاسخ به سوال خودنویس در باره موفقیت آمیز بودن رفع نگرانی‌های جمهوری اسلامی در سال‌های ۲۰۰۹ و ۲۰۱۰، از طریق متوقف کردن تخصیص بودجه به چند پروژه حقوق بشری گفت که این کار آمریکا، موفقیت آمیز نبوده است.
جیمز والش، کارشناس خلع سلاح هسته‌ای دانشگاه ام‌آی‌تی با اشاره به محدویت زمان موجود گفت: «ما باید سیکل انتظار را بشکنیم و باید به ایرانی ها نشان دهیم که می‌خواهیم به نتیجه برسیم؛ باید این دور تسلسل باطل را بشکنیم.» والش با اشاره به اینکه جمهوری اسلامی، سانتریفوژ‌های پیشرفته‌ای در اختیار دارد ولی هنوز نخواسته به سمت سلاح هسته‌ای برود...حدس من این است که تمام بحث آنها بر سر سانستریفوژ آی آر ۲ برای این است که ایران از آن به عنوان اهرمی در مذاکرات بهره ببرد و موقعیت بهتری [برای نتیجه‌گیری] داشته باشد.»
والش همچنین در باره نحوه گفتگو میان طرفین گفت: «باید توجه داشت که وقتی طرفی احساس ضعف می‌کند، قصد مذاکره ندارد. وقتی هم قدرت در اختیار شماست، مذاکره نمی‌کنید، باید این سیکل را شکست و به خاطر عدم اعتماد دو طرف، باید فکری کرد.»
والش در ادامه گفت: «مشکل بزرگ‌تری هم هست اینکه ۹۰٪ وقت خود را صرف تحریم و برنامه هسته‌ای گذاشته‌ایم و چیزی دصیب دیپلماسی نکرده‌ایم. مذاکرات اخیر [آلماتی] بهترین گفتگوهای چند سال اخیر بوده، اما، با وجود تمام علاقه دو طرف برای رسیدن به توافق، هیچ نتیجه‌ای گرفته نشده است. دیپلماسی سخت است، اما ان گفتگوها نشان می‌دهد چه مشکلاتی وجود دارد. مشکلاتی که بارها در ده سال گذشته تکرار شده‌اند. وقتی می‌خواهی به کوچک‌ترین توافق برسی، مشکلات جدیدی ایجاد می‌شود و به عدم اعتماد دامن می‌زند. نگرانی من این است که روش فعلی هزینه‌ها را برای دو طرف افزایش خواهد داد.»
والش همچنین به نگرانی‌اش در ارتباط با زلزله بوشهر که مرکز آن چندان از رآکتور هسته‌ای دور نبوده است، اشاره کرد.
جیمز دابینز، رئیس مرکز بین المللی سیاست دفاعی و امنیتی رند، نیز گفت که مذاکرات هسته‌ای بر سر این است که کجا می‌توان ایران را متوقف کرد: «اگر در گذشته به توافق رسیده بودیم، ایران در موقعیتی خیلی عقب‌تر از چیزی که الان هست می‌بود. هر چه زودتر بتوانیم از ماجرای هسته‌ای عبور کنیم، به مسائل مهم‌تری خواهیم رسید. جاهایی که ایران می‌توان نقش بهتری را اجرا کند. خاور میانه در بحران است. ایران در میان این بحران است. ما منافعی داریم. ما می‌خواهیم از افغانستان به شکلی شایسته خارج شویم، ایران هم منافع مشترکی دارد اما، عدم علاقه دو طرف می‌تواند مشکل‌زا باشد.»
دابینز در باره نقاط مشترک میان جمهوری اسلامی و آمریکا در عراق گفت: «دو طرف به وجود عراقی تثبیت شده احتیاج دارند، اما ایران یک عراق تثبیت شده ضد آمریکایی می‌خواهد، ما هم یک عراق ضد ایران تثبیت شده می‌خواهیم.»
دابینز با اشاره به همکاری‌های مشترک جمهوری اسلامی با آمریکا در مقاطع مختلف گفت: «ما با دولت انقلابی ایران بعد از ۱۱ سپتامبر کار کرده‌ایم، به ویژه وقتی که آمریکا می‌خواست در افغانستان حاکمی جدید مستقر کند. با وجود آنکه ماجرای "محور شرارت" [اشاره جوروج بوش به حضور ایران و عراق در یک محور] هم می‌توانست شرایط را بدتر کند اما ایرانی‌ها باز هم همراهی کردن. ولی در دوران احمدی نژاد همکاری کمتر شد.»
این دیپلمات پیشین سپس به انتخابات ریاست جمهوری ایران اشاره کرد و گفت: «انتخابات در ایران منصفانه نیست و نمی‌توان نتیجه را پیشبینی کرد. کسی هم [سال‌ها قبل] آمدن احمی‌نژاد را پیشبینی نکرده بود. انتخابات بعدی می‌تواند خیلی جالب باشد.»
دابینز با اشاره به اینکه باید دید نا توجه به بازیگران موجود در بازی انتخابات، چه کسی نهایتا به قدرت خواهد رسید گفت: «اگر بتوانیم برنامه هسته‌ای ایران را متوقف کنیم و مطمئن شویم که از بمب هسته‌ای دور می‌ماند، می‌توانم وارد گفتگو شویم.»
حاشیه:
حضور جان لیمبرت و بروس لنگن، دو نفر از گروگان‌های سابق آمریکایی در این جلسه جالب توجه بود.
لنگن گفت که آخرین مسافری بوده که سوار هواپیمای گروگان‌ها به سمت آزادی می‌شده و به یکی از گروگان‌گیرها گفته که به برقراری رابطه مناسب میان دو کشور امیدوار است.
بروس لنگن و جان لیمبرت. عکس: نیک آهنگ کوثر