درست در هنگام تعطیلات نوروزی که دولت جمهوری اسلامی عملا تعطیل است، شورای ملی ایرانیان آمریکا یا «نایاک»، در گزارشی، تاثیرگذاری تحریم‌ها علیه ایران را زیر سوال برده است. تهیه کننده‌گان گزارش تاکید می‌کنند که تحریم‌های اعمال شده علیه ایران، در برابر برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی بی‌اثر بوده است.
تریتا پارسی، مدیر نایاک می‌گوید که تحریم‌ها ضربه بزرگی به اقتصاد ایران وارد کرده اما مانع تاثیرگذاری کسانی که سهمی در بازی بازی دارند برای تغییر روند سیاسی فعلی شده است. آقای پارسی می‌گوید که این گزارش نتیجه گفتگوهای طولانی با مقام‌های جمهوری اسلامی، تحلیل‌گران و افرادی در جامعه تجاری و اقتصادی ایران است.
این گزارش را بیژن خواجه‌پور، اقتصاددان و مدیر موسسه «آتیه بهار»، تریتا پارسی و رضا مرعشی، تهیه کرده‌اند.
لازم به ذکر است که بر اساس گزارش‌های منتشر شده، رضا مرعشی در گذشته برای شرکت آتیه بهار کار می‌کرده و تریتا پارسی از افراد نزدیک به سیامک نمازی، از مدیران سابق آتیه بهار است و گفته می‌شود گزارش‌هایی نیز به سفارش این شرکت تهیه کرده است. شرکت آتیه بهار از دهه ۹۰، معرف بسیاری از شرکت‌های بزرگ تجاری به جمهوری اسلامی از جمله «استات اویل» نروژ بوده است.
روز گذشته، «موسسه مطالعات پیشرفته بین الملل» به تحلیل و بررسی گزارش نایاک پرداخت. دکتر آرام حسامی، مدیر این موسسه در واشینگتن به خودنویس گفت که گزارش نایاک و نتیجه‌گیری آن، یا «ساده‌لوحانه» است یا با «هدف» خاصی متناسب با منافع جمهوری اسلامی تهیه و تنظیم شده است. به گفته این استاد علوم سیاسی کالج مونتگامری، در وضعیتی که ایرانیان از گفتگو با رسانه‌های خارجی منع شده‌اند و نحوه انجام تحقیق اعلام نشده و نیز اسمی از گفتگو شونده‌ها به میان نمی‌آید، نتیجه‌گیری چنین گزارشی که متناسب به شعارهای مدیران نایاک و نیز منافع جمهوری اسلامی است، محل تردید می‌باشد. حسامی می‌گوید: «به‌نظر می‌آید وقتی یک گروه به ۳۰ نفر از مقام‌ها و دست اندرکاران رژیم دسترسی دارد، در زمانی که نظام جمهوری اسلامی گفتگو با رسانه‌های خارج از ایران را ممنوع می‌کند، گروه محقق خیلی راحت توانسته است با افرادی در داخل که با نفوذ و سیاسی هم هستند مصاحبه را انجام دهد. پس این سوال مطرح است که آیا رژیم موافق انجام چنین تماس‌ها و گفتگوهایی بوده است یا نه؟»
مدیر موسسه مطالعات پیشرفته بین‌الملل ادامه می‌دهد: «متدولوژی روش شناسی نویسندگان گزارش محل اشکال است. تحقیق اینها بر اساس گفتگو با ۳۰ نفر از فعالان و سیاسیون حکومت ایران و جامعه اقتصاد ایران است و آیا با این متد می‌توان به واقعیت امر رسید یا نه. آیا از نظر متدولوژی، این ۳۰ نفری که با رژیم کار می‌کنند، آیا منافع شخصی خودشان مطرح نیست؟ حتی اگر داستان منسجمی را بیان کنند، ولی الزاما مساله‌ای واقعی را بیان نمی‌کنند. خود این افراد گفتگو شونده، از نظر شخصی ممکن است منافعی مالی و سیاسی‌شان در اثر تحریم دچار مشکل شده باشد و نویسندگان گزارش به این مساله اشاره نمی‌کنند.»
حسامی در ادامه می‌گوید که بحث وجود منافع مشترک و نیز عدم بی‌طرفی تهیه کنندگان گزارش یکی از ایرادهای بزرگ و از بین برنده اعتبار آن است. او پنهان‌کاری تهیه‌کنندگان گزارش در باره روش بدون توضیح جزئیات را یکی از ایرادهای بزرگ آن بر می‌شمارد: «نکته مهم دیگر از منظر متدولوژی این است که در واقع ادعای اینها این است که با منابع حرف زده‌اند و نام‌شان معلوم نیست. این کاملا مشکوک است. مثل این است که یک شرکت داروسازی، نتیجه آزمایشات خود را اعلام کند، اما نگوید که تحت چه شرایطی و روی چه نمونه‌هایی و با چه در باره خواص دارو تحقیق کرده. و در روند تحقیق به چه نتایج دیگری رسیده است. شرکت داروسازی، فقط به منفعت خودش فکر می کند ولی وقتی یک نهاد بی‌طرف چنین مطالعه ای را انجام دهد می‌تواند به گزارش و نتیجه‌اش اعتنا کرد.»
این استاد علوم سیاسی با مقایسه برنامه اخیر وزارت خارجه جمهوری اسلامی و توجه ویژه آن به نهادهایی در کشورهای غیر هم‌سو برای اثرگذاری روی سیاست‌گذاران متناسب با منافع نظام می‌گوید: «وقتی که یک گزارش این ایده را تقویت می‌کند که باید تحریم‌ها را برداشت وکاهش داد و در باره بی‌فایده بودن تحریم‌ها حرف می‌زند، آیا این می‌تواند خواننده را به این نتیجه برساند که جمهوری اسلامی یا بخشی از آن با گروه محققین در ارتباط است و منافع مشترکی وجود داشته باشد؟ این منافع مشترک به احتمال زیاد می‌تواند نتیجه تحقیق را زیر سوال ببرد. این در راستای مصوبه اخیر وزارت خارجه هم می‌تواند ارزیابی شود. روش‌های هوشمندانه جمهوری اسلامی را نمی‌توان دست کم گرفت. شکی نیست که منافع رژیم ایجاب می‌کند که بازی‌های سیاسی و دیپلماتیک را در اروپا و آمریکا را خوب شناسایی کند، مخصوصا در کشورهای غربی اتحادیه اروپا و آمریکا که دشمن نظام و غیر هم‌سو محسوب می‌شوند که تحریم‌ها را هم وضع کرده‌اند، بنابرین منطقی است که در کنگره و پارلمان اروپا لابی کنند و نفوذ پیدا کنند.»
حسامی از تحریم‌های هوشمندانه علیه جمهوری اسلامی دفاع می‌کند و معتقد است که نتیجه اعمال همین فشارها، آمدن نمایندگان نظام به پای میز مذاکره است: «من از تحریم‌های هوشمندانه و هدف‌دار دفاع می کنم و به نظر من تنها دلیلی که جمهوری اسلامی حاضر به مذاکره مجدد شده این است که تحریم‌ها موثر عمل می‌کنند و این فشار تحریم‌ها است که دارد جمهوری اسلامی را فلج می‌کند و در بلند مدت قابل تحمل نیست. به نظر من، مشکل اقتصادی ایران، مشکلات ساختاری هستند. بیکاری، نقدینگی، تورم همه ساختاری هستند و به روش حکومت مرتبط هستند که تا کنون ادامه داده اما تحریم‌ها مزید بر علت شده‌اند. مشکلات اقتصادی ایران یک شبه به وجود نیامده و یک شبه از بین نمی‌روند، بنابراین برای حل کردن فوری مسائل از نظر تهیه‌کنندگان گزارش، تنها عاملی که می‌تواند فشارها را کم کند در این مرحله، نبودن تحریم‌ها است. این گزارش نایاک سعی دارد به ما بقبولاند که اگر تحریم‌ها از بین برود و کاهش یابد، یعنی اگر ایران دسترسی به بازار تکنولوژی جهانی پیدا کند و به بانک‌ها و موسسات مالی دست‌یابی بیشتری داشته باشد و کشتی‌هایش بتوانند در تمامی بندرهای دنیا پهلو بگیرند، جمهوری اسلامی برنامه هسته‌ای‌اش را دنبال نخواهد کرد و اما این درست بر خلاف واقعیت است.»
آرام حسامی برخلاف تریتا پارسی می‌گوید که وجود تحریم‌ها باعث می‌شود که افراد میانی برای اثرگذاری و تغییر سیاست و تجدید نظر حتی به رهبری نظام هم فشار بیاورند: «این گزارش نایاک دلیل می‌آورد که برای اینکه رهبری روشش را عوض کند، احتیاج به یک گفتمان جدیدی که با بودن تحریم‌ها شکل نخواهد گرفت و عناصر میانه‌رو نمی‌توانند تاثیری روی ولی فقیه بگذارند. اما همان‌طوری که در اسفندماه نیز دیده شد، تعدادی از کارشناسان در نامه به رهبری حرف خودشان را زده‌اند، و این نشان می‌دهند که فشارها از طرف میانه‌روها به رهبری وجود دارد و تنها دلیل همین فشارها، وجود تحریم‌ها است. اگر تحریم‌ها را برداریم، دیگر دلیلی برای تجدید نظر وجود ندارد.»
حسامی، با انتقاد از نتیجه‌گیری نویسندگان گزارش در باره رفع تحریم‌های هوشمندانه می‌گوید: «شما فکر کنید اگر تحریم‌ها کاهش یابد و دلارهای نفتی جمهوری اسلامی باز برگدرد، هم می‌توانند وقت بیشتری بخرند و توانایی‌شان به خاطر نبود شفافیت در ادامه برنامه هسته‌ای ادامه یابد. در حقیقت، مساله دست‌یابی به تسلیحات اتمی در ایران، یک مسابقه زمانی است و آیا تحریم‌ها توانایی جمهوری اسلامی را در این مساله بیشتر می‌کند یا کمتر؟ نایاک با تحقیق خود می‌خواهد بگوید که نبودن تحریم‌ها، باعث می‌شود که ولی فقیه تغییر عقیده بدهد، که این یا می‌تواند ساده‌لوحانه یا هدف‌مند[متناسب با منافع نظام] باشد.»